Tinnitus

Behandeling van tinnitus bij kaakklachten

Tinnitus komt bij 10-15% van de mensen voor en is voor 2-3 % van de mensen zeer hinderlijk. Tinnitus is door middel van een behandeling niet “uit” te zetten, maar dat wil niet zeggen dat het niet te verminderen valt. In onze praktijk hebben we een behandelprogramma ontwikkeld waar kaakfysiotherapie een onderdeel van is. Uit onderzoek die we samen met de Universiteit van Groningen hebben gedaan, kunnen we hiermee gemiddeld genomen de tinnitus met bijna 20% verminderen.

Hoe ontstaat tinnitus?

Tinnitus is een aandoening waarbij je geluiden hoort die er eigenlijk niet zijn. Dit komt bij de meeste mensen met tinnitus voor en wordt subjectieve tinnitus genoemd. Bij een klein aantal mensen is het geluid dat ze horen ook door anderen waar te nemen. Dit wordt objectieve tinnitus genoemd.

De oorzaak van tinnitus is vaak onbekend, maar algemeen wordt aangenomen dat het komt door veranderingen in de brein, als gevolg van gehoorverlies. Gehoorverlies kan ontstaan door verschillende factoren, zoals een geluidstrauma (bijvoorbeeld bij concerten), veroudering of erfelijkheid.

In het gehoororgaan zitten kleine trilhaartjes die geluiden omzetten naar signalen voor de brein. Wanneer deze trilhaartjes beschadigd raken, kunnen ze geluiden niet meer goed doorgeven. Dit betekent dat de hersenen de ontbrekende geluiden zelf gaan “invullen”, wat leidt tot tinnitus. Dit proces is vergelijkbaar met fantoompijn, waarbij mensen pijn voelen in een geamputeerd lichaamsdeel, omdat de hersenen nog steeds signalen verwachten.

Bij mensen met gehoorverlies komt tinnitus vaak overeen met de frequenties die missen in een gehoortest (audiogram).

Niet iedereen met tinnitus heeft echter gehoorverlies, en niet iedereen met gehoorverlies heeft tinnitus. Ook zijn er deskundigen die van mening zijn dat iedereen een vorm van tinnitus ervaart. Het geluid wordt pas storend als deze toeneemt en boven een drempel uit komt.

Dit alles suggereert dat er waarschijnlijk ook andere factoren meespelen bij het ontstaan van tinnitus.

Een van deze factoren is de staat van waakzaamheid van het centraal zenuwstelsel of te wel de brein. Bij veel mensen ontstaat de tinnitus juist in een periode van stress, vermoeidheid en een hoge workload. De brein is overactief en staat al in code “oranje”. Dit fenomeen heet centrale sensitizatie. Dit houdt in dat iedere prikkel versterkt in de brein wordt waargenomen. Dit geldt niet alleen voor geluid (hyperacusis) maar ook voor licht, geur en pijn. Door het versterken kan tinnitusgeluid worden waargenomen, dat anders niet was waargenomen.

In deze film van de NOS wordt tinnitus op een heldere manier uitgelegd.

Stappenplan: Wat te doen bij tinnitus

Tinnitus en kaakklachten

Voor zover bekend veroorzaken problemen in de kaakregio geen tinnitus, maak kunnen deze wel de tinnitus beïnvloeden! 60% van de mensen met tinnitus is in staat de toon en luidheid van het geluid te beïnvloeden door middel van kaak of nek bewegingen (probeer de kaak maar eens stevig naar voren te duwen). Vaak zit bij enkelzijdige tinnitus de kaak- en nekklachten aan dezelfde kant. De relatie wordt verklaart doordat de aangezichtszenuw (n. trigeminus) verbindingen heeft lopen met de gehoorkern (dorsal cochlear nucleus) in de hersenstam.

Dus door verstoringen in het kaak-nek gebied op te lossen kan de tinnitus worden verminderd.

Het is belangrijk te weten dat alleen massage- of mobilisatietechnieken rondom de kaak niet voor langdurige vermindering van de klachten. Wanneer het brein overactief blijft, blijft de spanning zich opnieuw opbouwen. Dit voorkomt dat de kaak- en nekproblemen verbeteren, en daardoor verandert ook de tinnitus niet. Daarom is onze aanpak veel breder dan alleen kaakfysiotherapie. We richten ons op het gehele systeem om het gewenste resultaat te bereiken.

Behandelprogramma voor tinnitus

1. Informeren. Tinnitus roept vaak veel onbeantwoorde vragen op. We zullen zo veel als mogelijk deze vragen beantwoorden en uitleg geven. Op deze manier proberen we ongerustheid weg te nemen en helpen we de grip op het geluid weer terug te krijgen. Met meer dan 10 jaar ervaring in de behandeling van tinnitus hebben we veel kennis opgebouwd, en we weten dat goede informatie essentieel is.
2. Behandelen. Via kaakfysiotherapie behandelen we verstoringen in het kaak- en nekgebied. We spreken van verstoringen, omdat het niet alleen om pijn gaat. Uit ons onderzoek blijkt dat ook het verminderen van spierstijfheid en het verbeteren van de beweeglijkheid van de nek en het kaakgewricht positieve effecten kan hebben op tinnitus.
3. Afleren klemgedrag. Veel kaakgerelateerde klachten ontstaan door klemgedrag (bruxisme), waarbij de kaak in een verkrampte positie wordt gehouden. Dit overbelast de spieren en gewrichten. Als dit gedrag niet verminderd, heeft geen enkele therapie voor de kaak langdurig effect. We gebruiken verschillende behandelmethodes om dit klemgedrag te verminderen.
4. Verminderen van de overactieve brein. Het overactieve brein zorgt voor klemgedrag en versterkt het geluid. Wil je aan de wortels van de klachten werken dan moet er in het hoofd ook meer rust en herstel plaatsvinden. Dit is veruit het meest lastige om te veranderen en ook een van de reden waarom tinnitus aanhoudt. Vanuit het Kaak Hoofd Centrum bieden we handvatten, zoals ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen, coachen richting meer beweging, afhankelijk van wat bij u past. Als dit niet voldoende is, werken we samen met het naastgelegen SOLK Centrum, waar meer expertise op dit vlak aanwezig is.

Belangrijk. Het is niet onze intentie om de tinnitus “uit” te krijgen, maar om de hinder en luidheid van de tinnitus te verminderen. Bij een deel van de patiënten heeft dit het verwachte resultaat. Indien we geen positief resultaat verwachten communiceren we hier open en eerlijk over met u.

Onderzoek kaakfysiotherapie bij Tinnitus

Pilot studie

In samenwerking met de universiteit van Groningen hebben we ons behandelprogramma middels een pilotstudie onderzocht. De resultaten hiervan worden in 2025 gepubliceerd. We hebben bij 29 patiënten de behandeling onderzocht. Gemiddeld nam de tinnitus bijna 20% af door deze behandeling! Bij 62% van de patiënten trad er een klinisch relevant verschil op. Niemand heeft door de behandeling een blijvende toename van de tinnitus ervaren.

Onderzoeker Eric Bousema

Fysiotherapeut/ bewegingswetenschapper Eric Bousema verbonden aan het Kaak Hoofd Centrum doet promotieonderzoek naar het effect van kaak fysiotherapie op tinnitus in samenwerking met de universiteit Groningen.

Promotoren

Prof. Pim van Dijk
University of Groningen, University Medical Center Groningen, Department of Oral and Maxillofacial Surgery, Groningen, The Netherlands

Prof. Pieter Dijkstra
University of Groningen, University Medical Center Groningen, Department of Rehabilitation Medicine and Department of Oral and Maxillofacial Surgery, Groningen, the Netherlands

Literatuur

Bousema E.J. Et al. Association Between Subjective Tinnitus and Cervical Spine or Temporomandibular Disorders: A Systematic Review. Trends Hear. 2018 Jan-Dec;22:2331216518800640. doi: 10.1177/2331216518800640.

Bousema E.J. Et al. Effects of Physical Interventions on Subjective Tinnitus, a Systematic Review and Meta-Analysis. Brain Sci 2023 Jan 29;13(2):226. doi: 10.3390/brainsci13020226.

Michiels S. Et al. Prognostic indicators for decrease in tinnitus severity after cervical physical therapy in patients with cervicogenic somatic tinnitus. Musculoskelet Sci Pract. 2017 Jun;29:33-37. doi: 10.1016/j.msksp.2017.02.008. Epub 2017 Mar 6.

Michiels S. Et al. The Effect of Physical Therapy Treatment in Patients with Subjective Tinnitus: A Systematic Review. Front Neurosci. 2016 Nov 29;10:545. eCollection 2016.

Michiels S. Et al. Does multi-modal cervical physical therapy improve tinnitus in patients with cervicogenic somatic tinnitus?Man Ther. 2016 Dec;26:125-131. doi: 10.1016/j.math.2016.08.005. Epub 2016 Aug 26.

Oostendorp R.A. Et al. Cervicogenic somatosensory tinnitus: An indication for manual therapy? Part 1: Theoretical concept. Man Ther. 2016 Jun;23:120-3. doi: 10.1016/j.math.2015.11.008. Epub 2015 Dec 18.

Oostendorp R.A. Et al. Cervicogenic somatosensory tinnitus: An indication for manual therapy plus education? Part 2: A pilot study. Man Ther. 2016 Jun;23:106-13. doi: 10.1016/j.math.2016.02.006. Epub 2016 Feb 21.