Tinnitus

Tinnitus komt in allerlei vormen voor. Het kan een suizend, tjirpend, piepend van aard zijn.  Sommigen ervaren meerder geluiden, bv een brom toon en een hoge toon. Het geluid kan alleen aan een kan zijn of aan beide kanten. Tinnitus komt bij 10-15% van de mensen voor en is voor 2-3 % van de mensen zeer hinderlijk. Tinnitus is door middel van een behandeling niet “uit” te zetten, maar dat wil niet zeggen dat u er niks aan kunt doen. Vanuit de kaakfysiotherapie zijn er mogelijkheden, maar we hebben hier ook een uitgebreid proberen uit te leggen wat er nog meer mogelijk is.

Hoe ontstaat tinnitus

Bij een klein aantal patiënten is het geluid die ze horen door een ander persoon waar te nemen. Dit type tinnitus wordt objectieve tinnitus genoemd. Bij het merendeel van de patiënten met tinnitus is het geluid niet waar te nemen en is de oorzaak ook niet bekend. Dit type wordt subjectieve tinnitus genoemd.

De meeste deskundigen suggereren dat de oorzaak van (subjectieve) tinnitus in het centrale zenuwstelsel ligt, en veroorzaakt wordt door plastische veranderingen als gevolg van gehoorverlies. Gehoorverlies kan ontstaan door een geluidstrauma (concerten bijvoorbeeld), ouderdom of door erfelijkheid. In het gehoororgaan zitten kleine trilharen die daardoor beschadigd raken. De beschadigde trilharen zullen daardoor de bijbehorende geluidsfrequenties niet meer doorgeven aan de hersenen. De hersenen missen deze geluidsfrequenties en gaan zelf dit geluid invullen of gevoeliger maken, nl de tinnitus. Dit is vergelijkbaar met fantoompijn. De hersenen verwachten informatie uit het ledemaat wat geamputeerd is. Het tinnitus geluid bij mensen met gehoorverlies komt ook vaak overeen met de frequenties die missen in het gehooronderzoek (audiogram).  

Lang niet iedereen met tinnitus blijkt op een audiogram gehoorverlies te hebben. Daarom zijn er ook nog andere verklaringen voor tinnitus mogelijk

In deze film van de NOS wordt tinnitus op een heldere manier uitgelegd.

Wat te doen bij Tinnitus

1. Ga altijd op consult bij de huisarts. Een huisarts kan onderzoeken of er een medische reden is voor de tinnitus, bijvoorbeeld een middenoorontsteking. De huisarts heeft echter door ons zorgstelsel beperkte tijd, en kan u niet uitgebreid informeren. Hierdoor krijgen veel mensen te horen dat ze een manier moeten vinden om er mee om te leren gaan.
2. Wanneer de huisarts verder onderzoek raadzaam vindt, wordt u verwezen naar de KNO-arts. Meestal krijgt u een gehoortest (audiogram) en worden uw klachten verder onderzocht. Een enkele keer wordt er een CT-scan gedaan. In verre weg de meeste gevallen komt hier niks bijzonders uit. Een enkele keer is een gevonden afwijking onschuldig, maar het risico veel te groot om te opereren. Voor sommige mensen is het feit dat er niks ernstigs aan de hand is voldoende om verder te gaan. Dit geldt niet voor iedereen, omdat het geluid een ernstige consequentie voor hun functioneren en kwaliteit van leven oplevert.
3. Als een bezoek aan de kno-arts niet nodig is, is het wel raadzaam een audiogram te laten maken. Mocht u gehoorschade hebben, dan hebben veel mensen baat bij een aangepast gehoortoestel.
4. Als het geluid erg storend is en het u niet lukt ermee om te gaan, dan is aanmelden bij een revalidatieprogramma voor tinnitus een mogelijkheid. In Hoensbroek zijn hiervoor twee programma’s ontwikkeld. Dit programma wordt langzaam om meer locaties in Nederland gegeven. Ook is de jacobsen cursus een optie. De benadering hiervan is iets anders, maar biedt ook een mogelijkheid om er beter mee om te gaan. Tenslotte zijn er audiologen en psychologen die gespecialiseerd zijn in tinnitus die u bij dit proces kunnen helpen.
5. Een serie behandelingen bij een orofaciaal (kaak) fysiotherapeut is aan te raden wanneer u merkt dat het geluid door middel van krachtige kraakbewegingen (naar voren achter schuiven van de kaak) of aanspannen van nekspieren te beïnvloeden is. Dit geldt ook wanneer u een stijf, pijnlijk gevoel rondom de kaak en nek ervaart.
6. Ga niet eindeloos googelen! Het is normaal dat u dit in de beginfase doet. Iedereen doet dit. Echter, er zijn op dit moment in zowel de medische als alternatieve wereld geen therapieën die de tinnitus “uit” kunnen zetten. In een enkele keer gebeurt dit, maar werkt dezelfde behandeling bij een ander totaal niet. Er wordt veel onderzoek gedaan, maar op korte termijn mag men hier ook geen grote resultaten verwachten. Het gevolg van googelen en therapieën uitproberen is dat u in een steeds negatiever wordende spiraal terecht komt en u alleen maar ongelukkiger wordt.
7. Een opsteker voor iedereen is dat heel veel mensen in het eerste jaar aangeven hier nooit aan te kunnen wennen, en ze dit hierna toch gelukt is. Ze ervaren nog steeds tinnitus als ze luisteren, maar hun aandacht gaat nu naar andere positieve zaken. Een grote kans bestaat dat het geluid zachter wordt en daardoor onder de hindergrens blijft.

Tinnitus en kaakklachten

Dit verklaringsmodel geldt echter niet voor iedereen met tinnitus, omdat ook mensen zonder gehoorverlies subjectieve tinnitus ervaren. Daarnaast lijkt ook het somatosensorisch systeem betrokken te zijn aangezien 2/3 van de mensen in staat is type en luidheid van het geluid middels spiercontracties in de nek, hoofd en kaak te kunnen beïnvloeden. Ook lijkt het merendeel van de mensen met enkelzijdige tinnitus, kaak- en nekklachten aan dezelfde kant als de tinnitus te ervaren. Deze associatie wordt verklaard doordat er in de medulla functionele verbindingen bestaan tussen de spinale trigeminus nucleus en de cochlea nucleus (1).

Sensitizatie van het centrale zenuwstelsel speelt daarbij ook nog een belangrijke rol. Dit wordt door tinnitus gerelateerd (angst, aandacht) als niet-gerelateerde factoren (stress, vermoeidheid) veroorzaakt (5,6).

Kaakfysiotherapie bij tinnitus

Diverse onderzoeksgroepen (3) zijn bezig het effect van fysiotherapeutische interventies op tinnitus te onderzoeken. Uit publicaties blijkt dat er bewijs, maar geen overtuigend bewijs, bestaat voor het behandel effect van kaak/nek gerelateerde interventies op tinnitus. Op basis van deze literatuur hebben we een behandelprogramma opgezet.

De focus van deze totaal aanpak ligt op; 1) informeren en geruststellen; 2) herstellen van de normale functie in een cervicale mandibulaire structuur of de innervatie daarvan; 3) inzichtelijk maken en coaching bij aanwezige factoren die tot sensitizatie leiden. Om focus op de tinnitus te voorkomen wordt pas aan het einde van een behandelserie geëvalueerd welke invloed de totaal aanpak op de tinnitus heeft gehad.

Het is niet onze intentie om de tinnitus “uit” te krijgen, maar om de intensiteit van de tinnitus te verminderen. Bij een deel van de patiënten heeft dit het verwachte resultaat. Indien we geen positief resultaat verwachten communiceren we hier open en eerlijk over met de patiënt.

Basis revalidatieprogramma tinnitus

(Nog op te zetten programma voor revalidatie bij tinnitus patiënten.)

Onderzoek kaakfysiotherapie bij Tinnitus

Pilot studie

We zijn op dit moment in samenwerking met de universiteit van Groningen bezig ons behandelprogramma middels een pilotstudie te evalueren. Deze studie zal gedurende het jaar 2020 lopen. Patiënten met subjectieve tinnitus in combinatie met klachten in het kaakgebied (bijvoorbeeld stijfheid, pijn, kaakgewrichtsgeluiden, klemmen of knarsetanden) komen in aanmerking voor deze studie.  U kunt patienten deze patienten naar os verwijzen, waarna wij ze op in/exclusie criteria controleren. 

Onderzoeker Eric Bousema

Fysiotherapeut/ bewegingswetenschapper Eric Bousema verbonden aan het Kaak Hoofd Centrum doet promotieonderzoek naar het effect van kaak fysiotherapie op tinnitus in samenwerking met de universiteit Groningen.

Promotoren

Prof. Pim van Dijk
University of Groningen, University Medical Center Groningen, Department of Oral and Maxillofacial Surgery, Groningen, The Netherlands

Prof. Pieter Dijkstra
University of Groningen, University Medical Center Groningen, Department of Rehabilitation Medicine and Department of Oral and Maxillofacial Surgery, Groningen, the Netherlands

Literatuur

Bousema E.J. Et al. Association Between Subjective Tinnitus and Cervical Spine or Temporomandibular Disorders: A Systematic Review. Trends Hear. 2018 Jan-Dec;22:2331216518800640. doi: 10.1177/2331216518800640.

Michiels S. Et al. Prognostic indicators for decrease in tinnitus severity after cervical physical therapy in patients with cervicogenic somatic tinnitus. Musculoskelet Sci Pract. 2017 Jun;29:33-37. doi: 10.1016/j.msksp.2017.02.008. Epub 2017 Mar 6.

Michiels S. Et al. The Effect of Physical Therapy Treatment in Patients with Subjective Tinnitus: A Systematic Review. Front Neurosci. 2016 Nov 29;10:545. eCollection 2016.

Michiels S. Et al. Does multi-modal cervical physical therapy improve tinnitus in patients with cervicogenic somatic tinnitus?Man Ther. 2016 Dec;26:125-131. doi: 10.1016/j.math.2016.08.005. Epub 2016 Aug 26.

Oostendorp R.A. Et al. Cervicogenic somatosensory tinnitus: An indication for manual therapy? Part 1: Theoretical concept. Man Ther. 2016 Jun;23:120-3. doi: 10.1016/j.math.2015.11.008. Epub 2015 Dec 18.

Oostendorp R.A. Et al. Cervicogenic somatosensory tinnitus: An indication for manual therapy plus education? Part 2: A pilot study. Man Ther. 2016 Jun;23:106-13. doi: 10.1016/j.math.2016.02.006. Epub 2016 Feb 21.

Stappenplan Tinnitus

1. Raadpleeg altijd huisarts
2. Op verwijzing consult bij KNO
3. Indien uit de audiogram gehoorverlies blijkt, dan is een tinnitus gehoortoestel een optie.
4. Bij geen duidelijke oorzaak van de tinnitus is er nergens op de wereld een therapie beschikbaar dat tinnitus uit kan zetten.
5. 10-15% van de populatie ervaart tinnitus.
6. Door te begrijpen waardoor tinnitus wordt versterkt en er op een andere manier mee om te gaan, kan men de tinnitus zover terug dringen dat het alleen nog op de achtergrond aanwezig is. 
7. Een combinatie van drie behandelmethoden zijn hierbij belangrijk:
   1. Tinnitus angst verminderen door te confronteren ipv te vermijden. De negatieve emotie moet daardoor uitdoven waardoor de focus op het geluid minder wordt. Ook het voortdurend zoeken naar een oplossing zorgt dat de focus aanwezig blijft, waardoor het auditief gedeelte van de hersenen ongewenst wordt getraind.
   1. Tinnitus is in grote mate gerelateerd aan hersen activiteit. Multitasking, prikkelrijke omgeving (licht, geluid etc), geestelijke vermoeidheid/uitputting doet de tinnitus luidheid en hinder versterken. Als de hersenen niet uit gaan, kan er ook geen herstel plaatsvinden. Zoeken van prikkelarme omgeving, ontspanning, “mono” bezig zijn en pas leefstijl aan.
   1. Verhoogde hersenactiviteit zorgt voor een verhoogde spierspanning waardoor er een disbalans in de nek en kaakregio kan ontstaan. Dit kan tot pijnklachten leiden maar niet noodzakelijk. Disbalans kan ook voor een verhoogde activiteit in de N. Trigeminus zorgen dat verbonden is met de auditieve kern in de hersenstam. Via spieraanspanningen is in 60% van de mensen met tinnitus het geluid te beïnvloeden. Door de disbalans in het nek kaak gebied te normaliseren is de tinnitus te reduceren.

Belangrijk

• Nooit klemmen: geen kiescontact en kaak moet losjes hangen. Gebruik Brux app.
• Door kaak naar voren te schuiven verminder je de druk op de N. trigeminus.
• M. Digastricus onder de oorlel losmasseren, minimaal 1 keer per dag 2 minuten rond masseren.
• Raadpleeg eventueel orofasciaal therapeut in de regio voor begeleiding bij een oefenprogramma voor kaak en nek.
• Indien je moeite hebt de leefstijl aan te passen om meer rust te vinden, raadpleeg de POG GGZ van de huisarts of een coach.